روابط ایران و ترکیه در سال 1396 از منظر سیاسی و اقتصادی فرایند رو به رشدی را طی کرد به طوری که مناسبات دو کشور همسایه در بسیاری از زمینه ها رو به بهبودی گذاشت.
روابط ایران و ترکیه در سال گذشته با انجام 34 سفر مقامات ارشد و وزرای دو کشور پیگیری شد و طی پارسال 24 مورد سفر مقامات ایرانی به ترکیه و 10 مورد سفر مقامات ترکیه به ایران انجام شد.
علاوه بر این، مقامات ارشد دو کشور در 16نشست بین المللی در کشور مقابل شرکت کردند و با حضور در این اجلاس ها سطح روابط دوجانبه را به شکل ملموسی به هم نزدیک تر کردند.
**1396، سال پرسفر مقامات ایران و ترکیه
حجت الاسلام دکتر حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران و رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه به عنوان سران دو کشور در طول پنج سال گذشته هشت بار همدیگر را ملاقات کرده اند که چهار مورد آن در سال گذشته انجام شده است.
همچنین روسای جمهوری دو کشور در طول پنج سال اخیر 10 بار در خصوص موضوعات مختلف به صورت تلفنی مذاکره کرده اند که نیمی از آن در سال گذشته انجام شده و همه این تماس ها نشان دهنده سطح عالی روابط دو کشور ایران و ترکیه است.
یک مورد از ملاقات روسای جمهوری دو کشور در روسیه، یک مورد در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، یک مورد در قالب سفر رسمی در تهران و یک مورد نیز در حاشیه یک نشست بین المللی در استانبول بوده است.
دکتر روحانی درسال گذشته در روزهای سه شنبه و چهارشنبه 12 و 13 دسامبر برابر با ٢١ و ٢٢ آذر ماه برای حضور در نشست فوق العاده سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی درشهر استانبول به ترکیه سفر کرد که علاوه بر سخنرانی رییس جمهوری کشورمان در این نشست، در حاشیه این سفر نیز روسای جمهوری دو کشور طی ملاقاتی دوجانبه، ضمن تاکید بر تقویت روابط دو جانبه، بر انجام تجارت بین دو کشور با پول ملی ریال ایران و لیره ترکیه تاکید کردند و در این قالب مقامات و کارشناسان اقتصادی و بانکی ایران و ترکیه هدف تعیین شده را دنبال کرده اند که امید می رود در سال جاری به نتیجه برسد.
اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری کشورمان نیز 26مهرماه سال گذشته با سفر به ترکیه همراه با هیاتی متشکل از عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، محمد شریعتمداری وزیر صنعت،معدن وتجارت ورییس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه، ولی الله سیف رییس کل بانک مرکزی، تعدادی از مدیران بانکی و فرمانده مرزبانی نیروی انتظامی، ابتدا در آنکارا با بینالی یلدریم نخست وزیر ترکیه دیدار کرد و در ادامه سفر خود که با هدف شرکت در اجلاس سران دی.8 در استانبول برنامه ریزی شده بود، در این اجلاس مهم بین المللی حضور یافت.
در این اجلاس در خصوص موافقتنامه تجارت ترجیحی، موافقتنامه تسهیل صدور روادید بازرگانی، همکاری های هواپیمایی کشوری، موافقت اولیه تاسیس دانشگاه دی.8 در همدان، همکاری های علمی و فناوری، تشکیل فدراسیون اتاق های بازرگانی از تصمیم گیری شد.
سفر سردار سرلشگر محمدحسین باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به ترکیه که نخستین سفر مقام عالی نظامی ایرانی به ترکیه بعد از انقلاب بود، در فصل تابستان انجام شد و در قالب این سفر، کمیسیون ها و کارگروه های ویژه ای در حوزه های مرتبط و مورد توافق دو کشور به خصوص در امور مرزی، امنیتی و دفاعی شکل گرفت.
دکتر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز در قالب سفر رسمی به خصوص برای شرکت در نشست های مربوط به تحولات سوریه و موضوع فلسطین و گروه کشورهای دی.8 در ترکیه حضور یافت.
سفر دکتر علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی در 30 آبان ماه سال گذشته که جهت شرکت در دهمین دور مجمع عمومی مجالس آسیایی در استانبول انجام شد، از جمله سفرهای مهمی بود که در این سفر، وی با اسماعیل قهرمان و بینالی یلدریم رییس مجلس و نخست وزیر ترکیه دیدار کرد و در جریان اجلاس نیز که به نشستی علیه اقدامات رژیم صهیونیستی در سرزمین های اشغالی تبدیل شد، مواضع کشورمان را تبیین کرد.
**همگامی ایران و ترکیه برای حل بحران سوریه
ایران و ترکیه همچنین در قالب مذاکرات آستانه برای حل بحران سوریه در سال گذشته میلادی گام هایی را با همراهی همدیگر و با حضور روسیه برداشتند که در قالب روند آستانه و در پی حدود 14 ماه مذاکره و برگزاری 9 دور نشست، گام های این نشست ها به شکل عملیاتی برداشته شد که آخرین نتیجه آن تعیین منطقه عاری از درگیری در چهار منطقه سوریه و به خصوص در اطراف حلب بود که در این زمینه هر کدام از کشورهای ایران، ترکیه و روسیه اقداماتی را برای توقف درگیری ها انجام دادند.
** سفر اردوغان به تهران و تشکیل کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه
در ادامه روابط رو به توسعه دو کشور، رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه نیز در روز 12 مهرماه طی سفری دو روزه همراه با هیاتی 200 نفره از مقامات سیاسی، تجار و بازرگانان این کشور به تهران با دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان و نیز با رهبر معظم انقلاب دیدار و مذاکره کرد.
در قالب این سفر، چهارمین شورای عالی همکاری های راهبردی بین ایران و ترکیه نیز تشکیل شده و تعدادی سند همکاری بین دو طرف امضا شد.
دو طرف در همه این دیدارها بر توسعه مناسبات دو جانبه و همکاری های منطقه ای و تحقق هدف 30 میلیارد دلاری روابط تجاری تاکید کردند.
سران دو کشور در سال 2013 با ارزیابی درست از ظرفیت های موجود دو کشور که هر دو جزو اقتصادهای نوظهور جهانی محسوب می شوند، خواستار ارتقای سطح مناسبات اقتصادی دوجانبه شده و رسیدن به 30 میلیارد دلار مبادله تجاری سالانه از سوی روسای جمهوری دو کشور مورد تاکید قرار گرفت و این هدف گذاری به صورت رسمی اعلام کرد.
براین اساس، مقامات و کارگزاران دو کشور هم در سطح وزرا و هیات دولت و هم در سطح سفارتخانه ها، اقداماتی را آغاز کردند که تلاش برای رسیدن به این هدف همچنان ادامه دارد.
هر چند که در سال های گذشته تحقق این هدف میسر نشده و در طی پنج سال گذشته به علل مختلف، میزان تجارت بین دو کشور نوسان داشته و رقم تجارت بین دو کشور در سال 2016 حدود 9.6 میلیارد دلار بوده ولی عزم دو کشور برای تحقق تجارت 30 میلیارد دلاری در سال 2017 بیشتر شده و این هدف همچنان در سال 2018 نیز دنبال می شود.
**روابط اقتصادی ایران و ترکیه در سال 1396
انستیتو آمار ترکیه با احتساب تجارت نفت و گاز آمار حجم روابط اقتصادی بین دو کشور ایران و ترکیه در ٢٠١٧ را با بیش از 59 درصد رشد نسبت به سال قبل 10 میلیارد و 751 میلیون دلار اعلام کرد.
بر این اساس هفت میلیارد و 492 میلیون دلار از این رقم مربوط به واردات ترکیه از ایران بوده و سه میلیارد و 259 میلیون دلار آن نیز مربوط به صادرات ترکیه به ایران بوده است.
مقایسه این دو آمار نشان می دهد که تراز تجاری بین ایران و ترکیه برای نخستین بار به نفع ایران مثبت بوده است.
همچنین آخرین آمار موجود در خصوص روابط اقتصادی بین ایران و ترکیه بدون احتساب تجارت نفت و گاز بین دو کشور مربوط به 11 ماهه سال 1396 است که این آمار نیز نشان می دهد که صادرات ایران به ترکیه با 30 درصد رشد، سه میلیارد و 855 میلیون دلار و واردات این کشور از ایران نیز با 26.7 درصد رشد، سه میلیارد و 18 میلیون دلار بوده است.
در مجموع حجم تجارت بین ترکیه و ایران در سال 1396 بدون احتساب آمار اسفندماه که هنوز اعلام نشده، 6 میلیارد و 873 میلیون دلار بوده که نشان دهنده رشد 28.6 درصدی نسبت به سال 1395 است.
**روابط فرهنگی ایران و ترکیه
روابط فرهنگی ایران و ترکیه در سال گذشته شمسی در حوزه اعزام گروه های فرهنگی متقابل پیگیری شد و 30 هیات فرهنگی در حوزه های دینی، کارهای علمی و دانشگاهی، گروه های هنری و گردشگری به کشور مقابل سفر کرده و در جهت تعمیق روابط تلاش کردند.
علاوه بر این روابط ایران و ترکیه در حوزه فرهنگی به خصوص در زمینه گردشگری نیز در سال 1396 چشمگیر بوده به طوری که با بیش از 50 درصد رشد نسبت به سال 1395، بیش از 2.5 میلیون ایرانی به ترکیه سفر کردند.
این در حالی است که مجموع تعداد گردشگران ترک ورودی به ایران کمتر از 300 هزار نفر بوده است و مقایسه این دو آمار نشان می دهد که تناسبی در مراودات دو کشور در حوزه گردشگری وجود ندارد و منافع اقتصاد این حوزه با فاصله زیاد، به نفع ترکیه رقم می خورد.
وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه ایران را بعد از آلمان و روسیه سومین کشور گردشگر فرست به ترکیه ذکر و اعلام کرد که گردشگران ایرانی با 400 دلار هزینه سرانه بیشتر نسبت به سایر گردشگران، 2.5 میلیارد دلار در ترکیه هزینه کرده اند.
