این روزها، همه نگران تحریم هایی هستند که بر کشور حادث شده است. تحریم از کالاها به اشخاص رسیده است؛ نمونه آخر آن تحریم وزیرامور خارجه ی پرتلاش و ممتاز ایران، جناب دکتر محمدجواد ظریف بود. اگرچه لازم است تاکید کنیم که چنانچه تحریم ها کاربردی بودند، پرتعداد نمی شدند؛ اساسا در علم اقتصاد رابطه ی معناداری بین کیفیت و کمیت وجود دارد. از همین مثال وام می گیرم تا به انگیزه سیاسی و روانی اعمال تحریم ها به جای اثرگذاری اقتصادی آن اشاره کنم.
بهانه این یادداشت نیز اصل کیفیت و کمیت است. در پی خبر تحریم ها و جو به وجود آمده ناشی از آن در فضای جامعه، بسیار شنیده ایم که برخی از شرکت های خارجی ایران را ترک کرده تا مشمول عوارض تحریم ها نشوند، در عین حال که پخش این اخبار در جامعه موجی از دلسردی و ناامیدی را برمی انگیزد، اما اگر خرد و دیپلماسی را ترکیب کرده و در میدان نظر و عمل به کار گیریم میتوانیم بنابر فرموده ی رهبر معظم انقلاب این تهدید را به فرصتی تاریخی بدل کنیم.
تغییر استراتژی، در چنین شرایطی میتواند عامل موثری برای تغییر ریل از وضعیت موجود به وضعیت ایده آل برای کشور باشد. استراتژی همواره بر این امر استوار است که در ابتدا بدانیم چه کارهایی را نباید انجام داد. ما تا پیش از تحریم، تاجر بزرگی بودیم، با کشورهای مختلف ارتباط داشتیم، بیشتر از آن که بفروشیم، می خریدیم، بیشتر از آنکه تولید کنیم، وارد می کردیم، بیشتر از آن که وام بدهیم، وامدار بودیم، و این راهی بود که در پیش گرفته بودیم. پس با گذر روز و ماه و سال، وابستگی مان به نفت و فروش آن به غیر، بیشتر شد، و ماحصل آنکه اندرزها و توصیه ها به دولت ها برای دوری از نفت و رهایی از وابستگی به آن، کارگر نبود. در واقع راهی جز این نداشتیم که نفت بدهیم و کالا دریافت کنیم.
اما اکنون در دست انداز فروش نفت افتاده ایم. پیدا کردن بازار، در میدان و میانه ی تحریم اگرچه ناممکن نیست اما سخت است. در این شرایط چرا نباید استراتژی خود را تغییر بدهیم؟ چرا نباید از این فرصت استفاده کرد و بیش از تجارت به تولید اندیشید.
شکل گیری مناطق آزاد بر همین استراتژی استوار بود، اما متاسفانه دنبال نشد. مدیران اقتصادی در سال های پیشین همواره چشم به درآمد نفت و تجارت داشتند. سرمایه گذاری برای تولید واقعی، همواره پرچالش و زمان بر است. پس بیش از آن که مناطق آزاد بر محور تولید بچرخند، بر محور واردات چرخیدند. وزیران و مدیران این مناطق را نه به عنوان یک منطقه مستعد تولید، که به عنوان منطقه ی تجاری، و عمدتا برای وارادت کالاهای خارجی در نظر گرفته و در عمل نیز سیاست ها را به این سو کشاندند.
اما اکنون می توانیم در وضعیت بوجود آمده، از فرصت استفاده کنیم. می توانیم با پشتکار و توانایی مدیران این مناطق و مدیران داخلی میدان بازی را تغییر دهیم. اساسا مردم تاکتیک‌های پیروزی را می‌بینند، اما هیچ‌کدام به استراتژی‌هایی که زمینه‌ساز پیروزی بوده توجه نمی‌کنند. استراتژی را مدیران طراحی می کنند. هیچ یک از ما به اندازه همه‌ی ما باهوش نیست. آبراهام لینکن می گويد: «باید با گام های کوچک آغاز کنیم و مداوم گام های رو به جلو بر داریم. حتی اگر آن گام ها کوچک و آهسته باشند.»
در قدم اول، لازم است که استراتژی خود را تغییر داده و بدانیم که چه چیز مطالبه نکنیم. البرت انیشتین می گوید: «اگر ندانی به کجا می روی، هر جاده ای تو را به ناکجا آباد خواهد برد.» پس روشنایی ذهن و ضمیرمان در مسیری که می خواهیم در آن گام بگذاریم، در اولویت اول است. بدانیم مقصد کجا است و در مقصد به چه چیز خواهیم رسید. بعد از آن باید گام های کوچک و بزرگی برداریم که رو به سوی آینده دارد. در آسیا می توانیم به تجربه ی ژاپن، تجربه ی کره جنوبی، تجربه ی سنگاپور چشم بدوزیم و در اروپا می توانیم از تجربه آلمان و فرانسه درس بگیریم.آنها نیز با تغییر استراتژی، و تاکتیک هایی که به کار بستند، توانستند به قطب های اقتصادی مهمی تبدیل شوند.
ما نیز می توانیم از این تحریم نفتی استفاده کنیم و روی پاهای خود بایستیم و به رونق تولید روی بیاوریم. می توانیم از تونل تحریم عبور کنیم. فراموش نکنیم جهانی که ما برای خودمان ساخته‌ایم، نتیجه تفکرات‌مان است. تا زمانی که فکر خودمان را تغییر ندهیم، نمی‌توانیم خودمان و این دنیا را تغییر دهیم. عادت کرده ایم که همیشه پیش روی خود را ببنیم نه دوردست ها را. امروز را مي بينیم نه آینده را. برای همین نیز عموما تغییراتی که در دو سال آینده اتفاق می افتد را بیش از حد بزرگ می کنیم و در همان حال از تغییراتی که قرار است در ده سال آینده رخ دهد غافل می شویم. بیایید ده سال آینده را از امروز بسازیم.
** عبدالرحیم کردی، رییس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار | روزنامه سازندگی
