َرَس (در ترکی آذربایجانی:آراز) نام رودخانه‌ای نسبتاً پرآب و خروشان است که از منطقه آرپا چای در آناتولی ترکیه سرچشمه گرفته ، از مرز ترکیه نخجوان جلفا و ارمنستان گذشته و پس از گذر از مرز ایران و جمهوری آذربایجان وارد جمهوری آذربایجان گشته و به رودخانه کورا می‌ریزد.
ساخت و بهره‌برداری از سد این رود مرزی به صورت مشترک توسط ایران و جمهوری آذربایجان انجام شده است. آب و هوای حوزه سد و دریاچه آن در تابستان چهل درجه سانتی گراد و در زمستان منفی بیست درجه سانتی گراد اندازه گیری شده است. وسعت حوزه آبریز این دریاچه صد هزار و دویست و بیست کیلومتر مربع بوده که سی و هشت درصد آن در خاک نخجوان ، بیست و سه درصد درصد در خاک ترکیه و سی و نه درصد آن در خاک ایران قرار دارد. دریاچه سد ارس با 15 هزار هکتار وسعت بزرگترین دریاچه پشت سد در ایران است و یک دریاچه مصنوعی شهرستان پلدشت منطقه آزاد ماکو واقع در شمال غربی ایران است.
آب مخزن دریاچه سد که یک میلیارد و 250 میلیون متر مکعب می باشد، سرشار از مواد بیوژن است و دریاچه سد ارس که توسط این سد احداث شده است دارای انواع زیادی از ماهیان آب شیرین است و از نظر توریستی و ماهیگیری جایگاه خوبی دارد. کپور، آمور، صوف، بیکت، فیتوفاک، سیاه ماهی، ماش و زودپر از جمله ماهیانی هستند که از پشت دریاچه سد ارس صید می‌شوند. دریاچه پشت سد ارس پلدشت بزرگترین منبع تولید انواع آبزیان در آذربایجان غربی است و از آغاز فصل صید ماهی تاکنون این مقدار انواع ماهی توسط شرکت‌های بهره بردار صید و به بازار مصرف در سراسر کشور عرضه شده است. دریاچه پشت سد ارس تنها منبع تولید و صید گونه با ارزش شاه میگو آبهای شیرین در کشور است که سالانه افزون بر 250 تن از این گونه با ارزش به صورت زنده به کشورهای اروپایی صادر می‌شود. حداقل دبی رودخانه در این منطقه سیصد و سی و نه مترمکعب در ثانیه و حداکثر دو هزار و دویست و چهل مترمکعب در ثانیه می‌باشد. همچنین بر اساس اظهارات کارشناسان برنامه محیط زیست سازمان ملل (unep)، اطراف رودخانه و پشت دریاچه سد ارس در این استان یکی از مهمترین زیستگاههای غاز پیشانی سفید در دنیا است. از 10 هزار غاز پیشانی سفید دنیا، سه هزار غاز در تالابهای شمال آذربایجان غربی و به ویژه حاشیه و دریاچه پشت سد ارس مشاهده شده که این امر بیانگر مطلوب بودن شرایط زیستی برای این پرنده در این استان است. سد ارس شامل چهار توربین کاپلان (هر طرف دو عدد هر کدام با قدرت یازده مگا وات ) جمعا به قدرت چهل و چهار مگاوات می‌باشد که با سرعت صد و هشتاد و هفت و نیم دور در دقیقه میچرخندکه ظرفیت تولید نیروگاه طرف ایران بیست و دو مگاوات است. هدف از احداث این سد مخزنی، تامین آب کشاورزی منطقه و تولید برق است.
حاشیه دریاچه سدارس به لحاظ دارا بودن جنگل های بومی و همچنین ماسه ای زمینه های خوبی برای سرمایه گذاری در بخش گردشگری دارد. ورزشهای ساحلی مانند والیبال و فوتبال، قایق رانی، ماهیگیری و کمپ های ورزشی و تفریحی می تواند زمینه های لازم را برای ایجاد اشتغال و سرمایه گذاری فراهم سازد.
نویسنده و عکاس: اکبر رفاهی
