این بدان معناست که توجه و معرفی فرصتهای سرمایه گذاری در کشور و مسیر ورود سرمایه گذاران می تواند از طریق جذابیتهای موجود در مناطق آزاد کشور عزیزمان، ایران باشد که در ذیل به برخی از مهترین مزایای فعالیت اقتصادی در مناطق آزاد اشاره می کنیم:
1. نوع و ساختار مدیریت و حاکمیت هر سازمان عامل در مناطق آزاد به صورت خودگردان است و این مناطق موظف به تأمین هزینه‌های جاری، عمرانی و خدماتی هستند و این در حالی است که ریالی از بودجه عمومی کشور دریافت نمی‌کنند.
از سوی دیگر، کوچک کردن ساختار نهادها و ادارات دولتی در یک سازمان و مجموعه اداری که در یک جغرافیای کوچک تجمیع شده و خدمات دولتی ارائه می‌کنند، وجه دیگری از مدیریت کوچک شده حاکمیت دولت بر امور اقتصادی است که می‌توان مستندات آن را در ماده 27 قانون مناطق آزاد ملاحظه کرد.
واگذاری امور به مردم و بخش خصوصی در محدوده جغرافیایی کوچک و بخصوص در مناطق مرزی (اغلب مناطق آزاد در نقاط مرزی واقع شده‌اند) به دولت این تجربه و اطمینان را می‌دهد که می‌توان نظارت کرد و پیشرفت کشور را با حضور مردم و حمایت از آنها نظاره نمود، چراکه اساسا تجربه جهانی و ایرانی مؤید این اصل است که دولت مدیر خوبی در عرصه اقتصاد نیست؛ موضوعی که در فربه شدن دولت به دلیل حاکمیت نظام اقتصادی رانتی در ایران قابل مشاهده است.
2. مزایای قانونی چون امکان ثبت شرکت و مالکیت صددرصدی افراد و شرکت‌هایی با تابعیت غیرایرانی (بجز رژیم‌هایی که از سوی دولت ایران به رسمیت شناخته نشده است) در مناطق آزاد ایران در خاورمیانه (بخصوص رقیب موفق مناطق آزاد ایران یعنی امیرنشین دبی در امارات متحده عربی) کم‌نظیر است. این امر به عنوان مزیتی بر جذب شرکت‌های بین‌المللی در این مناطق ارزیابی می‌شود. در عین حال حضور برندهای مطرح بین‌المللی و شرکت‌های دانش‌بنیان برای تأسیس خطوط تولید، فرصت انتقال تکنولوژی و دانش فنی را نیز در پی خواهد داشت. از سوی دیگر، امکان برگزاری همایش‌های بین‌المللی و دوره‌های آموزشی ـ فنی ـ مهندسی در حوزه‌های تخصصی با تکیه بر این مزایا و امکان ورود بدون ویزای نیروهای متخصص به مناطق آزاد، فرصت بی‌نظیری برای ارتقای دانش علمی ـ تخصصی، مؤسسات علمی و دانشگاهی کشور فراهم می‌کند.
3. سومین ظرفیت مناطق آزاد در عرصه اجرای بند یازدهم سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، قرار گرفتن مبادی ورودی ـ خروجی کریدور شمال ـ جنوب (به‌عنوان یکی از مهمترین کریدورهای بین‌المللی قرن بیست و یکم) در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور است. وجود مزایا و معافیت‌های قانونی برای سرمایه‌گذار خارجی و معافیت‌هایی که برای ترانزیت کالا و ارائه خدمات در این حوزه و حوزه‌های مرتبط از سوی مناطق آزاد ارائه می‌شود، می‌تواند منبع درآمد خوبی برای کشور ایجاد کند . فعال شدن این کریدور تجاری، ایران را در عمل به مرکز ترانزیت اروپا ـ آسیا تبدیل می‌کند و به دلیل منافع تجاری ناشی از ترانزیت کالا در مسیر امن و ارزان ایران، زمینه وابستگی و پیوستگی سایر کشورهای بهره‌مند از این مسیر ترانزیتی به موقعیت استراتژیک کشور فراهم می‌شود.
4. امکان بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی ـ قومی مشترک با کشورهای همسایه را می‌توان دیگر توانمندی مناطق آزاد در عرصه اقتصاد مقاومتی اعلام کرد. بر این اساس، با نگاهی اجمالی به موقعیت مکانی مناطق آزاد، می‌توان علاوه بر تقویت مناسبات تاریخی میان اقوام دو سوی مرزهای بین‌المللی، با تکیه بر مزایا و معافیت‌های قانونی مناطق آزاد، زمینه برگزاری جشنواره‌های فرهنگی، هنری مشترک و مبادلات علمی میان اقوام بلوچ، عرب و آذری را میان دو طرف تقویت کرد.
5. پنجمین ظرفیت مناطق آزاد، فرآوری محصولات کشاورزی ـ شیلاتی استان‌های پس‌کرانه در مرحله نخست و در مرحله بعد محصولات کشاورزی و شیلاتی تمام نقاط کشور است. با بهره‌گیری از مزایا و معافیت‌های قانونی جاری در این مناطق می‌توان نسبت به جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی اقدام کرد تا علاوه بر ایجاد ارزش‌افزوده در محصولات فوق، زمینه رونق کشاورزی و سودآوری توسعه کشاورزی و صید صنعتی فراهم شود.
6. اکوتوریسم، گردشگری ورزشی، تجاری، تاریخی، درمانی، فرهنگی و مذهبی از توانمندی‌های مناطق آزاد در بخش‌های مختلف صنعت توریسم است، موضوعی که فرصت مناسبی برای عرضه فرهنگ اسلامی ایرانی به تجار، گردشگران و سرمایه‌گذاری فراهم کرده که با برگزاری تورهای گردشگری، کارگاه‌های آموزشی تخصصی، جشنواره‌های فرهنگی ـ هنری می‌توان از این مهم به عنوان یک مزیت بهره برد، نه فضایی برای چالش و تقابل. چراکه بر این باور هستیم که قدرت فرهنگی و مبانی استدلالی مذهب تشیع چنان قدرت جذبی به فرهنگ ایرانی عطا کرده که می‌تواند در کنار آرمان‌های انقلاب اسلامی، زمینه جذب و اقناع سایر مذاهب و فرهنگ‌ها را پدید آورد.
7. انعقاد قراردادها و تفاهم‌نامه‌های همکاری با سایر مناطق و نهادهای دولتی و مردم‌نهاد کشورهای همسایه، علاوه بر توسعه همکاری‌های منطقه‌ای ایران، زمینه گسترش همکاری‌های متقابل و وابستگی بیشتر اقتصادی (تجاری ـ صنعتی ـ ترانزیتی) این نواحی را با ایران مهیا کرده و با توجه به اشتراکات فرهنگی و در عین حال تفاوت‌های حقوقی، فضا را برای رژیم‌سازی در همکاری‌های منطقه‌ای با تکیه بر آرمان‌های انقلاب اسلامی بویژه در عرصه اقتصادی مهیا می‌کند.
8. از منظر امنیتی نیز می‌توان مناطق آزاد را نقطه پایلوت طرح‌های ملی خاص در حوزه‌های صنعتی، تجاری، فرهنگی بویژه با حضور سرمایه‌گذار خارجی قلمداد کرد تا بتوان با آگاهی کامل، زمینه را برای حضور آنها در سرزمین اصلی و کل ایران فراهم کرد.
** دکتر مهدی آزادواری، کارشناس مسایل اقتصادی
