عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر در گردشگری ماکو

در جهان امروز صنعت گردشگری در برنامه های اقتصادی کشورها جایگاه ممتازی دارد، به طوری که گفته می شود، افزایش گردشگری به معنی افزایش درآمد و افزایش گردش مالی است .

گردشگری سرمایه ای ارزشمند است که می توان با صرف هزینه معمول اولیه، بهره وری پر سود دائمی را از آن انتظار داشت .به طوری که گردشگری با در اختیار گرفتن فناوری های پیشرفته و با توجه به رویکرد کشورها، رتبه اول درآمد زایی ارزی را در کشور های جهان به خود اختصاص می دهد .

نظام مدیریتی اکثر شهرها ی ایران، با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و کالبدی یعنی عدم وجود سرمایه های لازم، بیکاری و فقر، رشد و گسترش شتابان و فرایند شهرنشینی، نبود مدیریت مناسب شهری و تخصص کافی روبرو هستند و این مشکلات به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر روی صنعت توریسم و عوامل مرتبط به آن تأثیر گذار است .

منطقه آزاد ماکو  با سه شهرستان و  با دارا بودن شرایط مطلوب آب و هوایی ، طبیعت زیبا و وجود آثار تاریخی و طبیعی قابلیت های فراوان جهت استقرار فعالیت های توریستی را دارا می باشد .

برنامه های خاصی باید در  جهت جذب و گسترش و توسعه توریسم انجام شوند که بیشتر متوجه مدیریت شهری و کشوری می باشد . از سوی دیگر باید اصلاحاتی در ساختار فرهنگی و اجتماعی منطقه نیز صورت گیرد که بیشتر متوجه نگرش ، رفتار فردی و اجتماعی ، طرز برخورد با مسافر و گردشگر و …  می باشد که اهالی منطقه باید فرا گیرند . با توجه به اینکه گردشگری به مجموعه مسافرت هایی گفته می شود که بین مبدأ و مقصدی با انگیزه های استراحتی، تفریحی، تفرجی، ورزشی، دیداری، تجاری، فرهنگی و یا گذران اوقات فراغت انجام می گیرد و در آن شخص توریست در مقصد اشتغال و اقامت دائم ندارد ،  انواعی دارد که هریک مستلزم برخورد ویژه ای هستند شهروندان ملزم به رعایت نکاتی در این راستا می باشند .

انواع گردشگری:

گردشگری شهری:  فعالیت های گردشگری را توصیف می کند که در مناطق شهری رخ می دهد و شامل تعامل گردشگران با محیط شهری است .

گردشگری روستایی:  در این نوع گردشگری، منابع فرهنگی، طبیعی و تاریخی نواحی روستایی به عنوان کالایی فرهنگی گردشگری عرضه می شود .

گردشگری طبیعت:  نوعی از گردشگری است که مسافرت به مناطق طبیعی با اهداف مطالعاتی و بهره بصری از مناظر و رستنی های طبیعت و حیات وحش و با توجه به جنبه های فرهنگی آن انجام می گیرد .

گردشگری تاریخی:  گردشگری میراث نام دیگر این نوع گردشگری است ؛ بازدید از مکان ها و ابنیه تاریخی، هدف گردشگران تاریخی است .

بطور کلی در زیر مواردی که تاثیرگذار در جذب توریست هستند بیان می شوند و ملاحظات فرهنگی و اجتماعی هرکدام به اختصار بیان می شود . امید است با تغییر و اصلاح الگو های رفتاری خود میزبان مناسبی برای توریست ها و مسافران بوده و توسعه متوزان و پایداری را برای شهر و منطقه خود فراهم آوریم که نسل های متمادی از آن بهره برند .

بر طبق نظرات روانشناسی اجتماعی ما در مقابل کاری که انجام می دهیم، پاداش و پیامدی را از آن کار انتظار داریم که دریافت کنیم . در صورت ارزشمندی پاداش و پیامد، ما مبادرت به انجام مکرر آن کارخواهیم کرد . در این نظریه مطلوبیت پاداش، نتیجه انتظار پاداش، احتمال وقوع پاداش و نتیجه توان و استعداد فردی کار حایز اهمیت می باشند.

بر این اساس، بدیهی است که گردشگران در مقابل مسافت طولانی که می پیمایند، خواهان دسترسی به پاداش بیشتری در مقصد می باشند.  در صورت دریافت پاداش مورد انتظار در مقابل مسافرتشان میزان رضایت آنان بیشتر و حتی با تبلیغ مثبت با عث جلب بییشتر مسافر می شود ولی در صورت عدم تطابق پاداش مورد انتظار با مسافرتشان ، میزان پایینتری از رضایت شکل می گیرد . مهمترین عواملی که در جلب رضایت مسافران می تواند موثر باشند عبارتند از :

امنیت:

 امنیت را می توان به عنوان رکنی اساسی در توسعه گردشگری معرفی کرد. امنیت در قالب های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نمود پیدا می کند. بنابراین صنعت گردشگری و امنیت ارتباطی معنا دار داشته ، لذا باید به این ارتباط در برنامه ریزی های مدیریتی توجه کنیم.  امنیت در حوزه گردشگری نسبت به سال های پیش مفهومی گسترده تر یافته است.

امروزه مطالبات گردشگری از نقطه نظر امنیت فراتر از جلوگیری از اقدامات تروریستی، جنگ های داخلی و یا خشونت های آشکار و عریان است . امنیت مظاهری وسیع تر و ظریف تر یافته است . شاید بتوان بر اساس آنچه امروز گردشگران از یک مقصد امن می خواهند این طور نتیجه گرفت که تامین امنیت پیش از هر چیز اساس کیفیت تجربه گردشگران است.

تامین امنیت یک کشور همکاری های بسیاری را میان بخش های گوناگون دولتی ، خصوصی و نهادهای مردمی می طلبد . آنچه مسلم است در دنیای امروز خطرات بسیاری وجود دارد که می تواند امنیت مقصد های گردشگری را مورد تهدید قرار دهد.

به امنیت در حوزه زیادی می تواند اشاره نمود ، مانند امنیت جانی و مالی . ولی آنچه در این مجال لازم است امنیت مربوط به حوزه فرهنگی و اجتماعی است .

تمیزی اماکن اقامتی و شهری و مراکز خدماتی از غذاخوری ها و رستوران های شهری و بین شهری ، هتل ها و مسافرخانه ها و حتی سرویس های بهداشتی شهری و بین شهری دخیل در این امر هستند . سالم سازی و تمیز نگه داشتن اماکن اقامتی و تفریحی و سرویس دهی تاثیر مهمی در جلب مسافر دارند . از اهالی محترم و مدیران منطقه این انتظار می رود که در این راستا اقدامات اساسی انجام دهند .

نقص ایمنی در سازه ها و تاسیسات گردشگری خطراتی همچون آتش سوزی، ریزش آوار در هنگام وقوع زلزله، خطر تصادفات جاده ای و بسیاری خطرات بالقوه دیگر را با خود به همراه دارد. در ایران نیز وضعیت ایمنی جاده ها و همچنین وسائل نقلیه و فرهنگ رانندگی به ویژه برای گردشگران داخلی همواره بحران زا بوده است.

حوزه امنیت در بخش های مرتبط با گردشگری به همین جا ختم نمی شود. فریب کاری در تبلیغات، مبالغه کردن در کیفیت خدمات و تجربه سفر و همچنین عدم انطباق خدمات دریافتی در مقصد با آنچه در قرارداد فی مابین گردشگر با عرضه کنندگان محصولات و خدمات وعده داده شده بود نیز از مصادیق نقض امنیت گردشگران است.

این امر خصوصا برای منطقه آزاد ماکو که مقصد مسافران برای خرید است مهم می باشد . ارائه اجناس با قیمت مناسب و معقول بطوریکه تفاوت با دیگر شهر ها احساس شود حیاتی می باشد .

پذیرش رفتارهاى نو و انعطاف پذیری اجتماعی :

دومین عامل بنیادى در جلب توریسم ، رفتارهاى خاصى است که در نتیجه تماس دگرگون مى شوند.  جامعه اى که رفتار های نو را مى پذیرد، بهتر می تواند با مسافران دیگر فرهنگ ها برخورد نموده و آنها را جذب کند . البته این به معنی رد فرهنگ خود و اخذ فرهنگ دیگران نیست ؛ بلکه به معنی برخورد توام با تساهل و تسامح است . انعطاف پذیرى اجتماعى در برخورد با مسافران در این زمینه حائز اهمیت است .

اگر مرزهاى یک جامعه بسیار بسته باشد ارتباطات نزدیک با اعضاى گروه هاى دیگر مجاز نیست و در نتیجه در جذب توریست با مشکل مواجه خواهد بود . یکی از مهمترین ابزارها برای جذب توریست ها  میزان آشنایی با انگیز ه سیاحان، سلایق و علایق آنان است .  با توجه به عناصر فرهنگی، ارزش ها و هنجارها ی حاکم، مناسب است که آگاهی و شناخت کافی از علایق و انگیزه های مسافران داشته باشیم که خود انعطاف پذیری فرهنگی و اجتماعی را می طلبد  .

از سوی دیگر توجه به آسیب های اجتماعی مترتب با ورود مسافران دیگر فرهنگ ها را هم باید مد نظر داشت . در این زمینه آموزش های لازم باید به مردم داده شود تا آسیب های اجتماعی به حداقل برسند .

وجود و حفظ بعضی مشروط کننده های مذهبی و فرهنگی هرچند مانعی در جذب توریسم است ولی در این زمینه بسیاری از کشورهای پیشرفته و صنعتی توانسته اند از این عناصر محدودکننده و مشروط کننده بطوری دقیق و برنامه ریزی شده بهره برداری کنند که در حین حفظ ارزش ها و اصالت های فرهنگی خویش آنها را به عنوان جاذبه های فرهنگی به جهانگردان معرفی کنند .

برخورد مناسب با مسافران  :

برخورد صحیح با مسافران و گردشگران اثرات تعیین کننده ای را بر ذهن مسافر بر جا می گذارد.  بیشترین گلایه مسافران و اتباع کشورهای دیگر در مراجعه به نمایندگی ها در ارتباط بابرخورد نامناسب در فرودگاه و بویژه گمرک و فضای شهری و اماکن اقامتی و تفریحی است.

همچنانکه در بحث امنیت بیان شد ، جلب رضایت مسافران با زیبا سازی و تمیز نمودن مراکز شهری و اقامتی و مراکز خدمات دهی ، جلب اعتماد مسافران از طریق صداقت در ارائه خدمات و صدها مورد دیگر ، نمونه هایی از برخورد مناسب با مسافران می باشد که با یاد و خاطره ایی خوب از این منطقه به شهر و دیار خود برگشته و مبلغی برای منطقه خواهند بود .

توجه به توسعه متوازن و پایدار  :

توسعه پایدار و متوازن مفهومی از رشد اقتصادی را در بر می گیرد که موجب بهزیستی و ایجاد فرصت ها برای تمام انسان ها و در تمام زمان ها می شود . حفظ محیط زیست و منابع طیبعی در این زمینه در اولویت قرار دارند . تحقق توسعه پایدار گردشگری در گرو لحاظ نمودن سه رویکرد همه جانبه نگر و کل گرا، آینده نگر و مساوات گرا است .

نگرش اول بر این باور است که توسعه، هنگامی پایدار است که در بستر سیاسی، اقتصادی و اکولوژیک ملاحظه گردد.

در رویکرد دوم، برآورد احتیاجات کنونی گردشگران ، جامعه میزبان و به موازات آن محافظت و پاس داشت از محیط زیست و حفظ فرصت های برابر برای آیندگان مطرح است.

در رویکرد سوم، مساوات درون نسلی و فرا نسلی در استفاده از امکانات، داده ها و منابع مورد نظر است . توسعه پایدار و متوازن گردشگری موجب بهبود کیفیت زندگی جامعه میزبان ، رعایت برابری یامساوات بین دو نسل و درون یک نسل، حفظ کیفیت محیط زیست از طریق حفظ سیستم زیست محیطی، حفظ یکپارچگی و انسجام فرهنگی و همبستگی اجتماعی بین جوامع و ایجاد تسهیلات و امکانات است ؛ به گونه ای که دیدار کنندگان بتوانند تجربه های ارزشمندی کسب کنند .

در این راستا توجه به گردشگری روستایی و طبیعت حائز اهمیت است . حفظ بافت فرهنگی و طبیعی منطقه و نمایش آن برای مسافران علاوه بر درآمدزایی موجب حفظ محیط زیست و فرهنگ بومی آن می شود .

اعتماد اجتماعی  :

در خصوص نقش اعتماد گردشگران در توسعه گردشگری ، باید خاطرنشان ساخت که اعتماد عنصر اصلی و سازنده نظم اجتماعی در جامعه و مقوم آن است . اهمیت بحث اعتماد در تعاملات اجتماعی و کارکردهایی که برای جامعه دارد ، ضرورت پرداختن به آن را قابل توجه می سازد.  در فضای مبتنی بر اعتماد ، ابزارهایی چون زور و کنترل رسمی ضرورت خود را از دست داده ، افراد بر پایه حسن ظن در روابط اجتماعی به مبادلات در جامعه می پردازند  . بنابراین، اعتماد زمینه ساز همکاری و مشارکت اعضای جامعه و حتی جوامع مختلف با یکدیگر است ؛ بطوری که با فقدان آن پیوندهای مشترک بین اعضا متزلزل می گردد . از این رو، می توان خاطرنشان ساخت که اعتماد دارای کارکردهای سیاسی ، روانشناختی، اقتصادی و اجتماعی است. وجود اعتماد بالا در بین گردشگران و جامعه میزبان می تواند در گسترش روابط، و در نهایت ، در تمایل مجدد گردشگران برای مسافرت به منطقه و توسعه گردشگری مهم باشد. در این زمینه اعتماد به اهالی ، کسبه ، جاده ها و مراکز اقامتی و بهداشتی و غذاخوری عامل مهمی می باشد .

تبلیغات :

در زمانی زندگی می‌کنیم که تبلیغات ، حرف اول را در موفقیت و پیش‌رفت در هر زمینه‌ای می‌زند ؛ تا جایی که اگر ما بهترین کالا یا خدمت را هم داشته باشیم ؛ اما تبلیغات مناسبی برای آن انجام ندهیم ؛ عرصه را به سایر رقبا که کالا و خدمت‌شان کیفیت پایین‌تری نسبت به ما دارد ؛ اما تبلیغات اصولی و همه جانبه دارند ؛ واگذار می‌کنیم. امروز، دیگر صرف داشتن جاذبه‌های طبیعی ، تاریخی و فرهنگی ، حتی با وجود منحصر به فرد بودن و ارزش فراوان آن‌ها ، برای جذب گردش‌گر کفایت نمی‌کند . بالا بردن امکانات رفاهی و تفریحی و انجام تبلیغات گسترده ، به روز و جذاب در کنار جاذبه‌های طبیعی ، فرهنگی و تاریخی ، ضرورت گردشگری امروز ما است .

در تبلیغات علاوه بر نقش مدیریت منطقه ، اهالی نیز با توجه به ابزار روز باید با استفاده از شیوه های جدید تبلیغات که ریشه در فن آوری های نوین ارتباطی دارد ، سعی در جذب مسافر داشته باشند . روش‌های مختلفی مثل بروشورهای تبلیغاتی و بازاریابی الکترونیکی یا بازاریابی مستقیم که شامل پنل‌های پیامکی، اینترنت و بنرها است ؛ می‌شود  در تمام کشور از تبلیغات بازاریابی مستقیم یا الکترونیکی ، به خوبی استفاده نمود ؛ برای مثال اگر بخواهیم به کیش برویم ؛ می‌توانیم از همین جا هتل رزرو کنیم .

ولی در کنار اینها باید صداقت در تبلیغات را نیز داشته باشیم و بگونه ای عمل کنیم که مسافر واقعا احساس کند که انچه شنیده است با آنچه می بیند جور در می آید  .