۱. ماکو؛ آینه تنوع اقوام ایرانی
ماکو یکی از کم نظیرترین مناطق ایران از نظر قومی است. ساکنان این منطقه، هر یک با زبان، پوشش و آیینهای خاص خود، گویای شکوه تکثر در عین وحدت اند:
– آذریها با گویش شیرین ترکی آذربایجانی و آیینهای پرشور عاشورا.
– کردها با رقصها و ترانه های حماسی، نگهبانان فرهنگ اصیل کُردی.
– ارمنیها با کلیساهای دیرینه و جشن های مذهبی رنگارنگ.
این تنوع، نه تنها عامل تفرقه نیست، بلکه به گفته ریش سفیدان محلی: «ماکو جایی است که نوروز را با ساز و دهل آذریها آغاز میکنیم، با رقص کردی ادامه میدهیم و با نوای زنگ کلیساهای ارمنی به پایان می بریم.»
۲. هم زیستی مذاهب؛ درسِ آشتی به جهان.
ماکو در کنار تنوع قومی، نمونه بارز همگرایی مذهبی است.
– شیعه و سنی: همزیستی مسالمت آمیز مساجد شیعه و اهل سنت در محله های همجوار.
– مسیحیت: کلیسای تاریخی «زورزور_قره کلیسا» ، نماد حضور دیرپای ارامنه در منطقه.
حماسه واقعی آنجاست که در بحران هایی چون زلزله، مردم ماکو بی اعتنا به دین و قومیت، دستهای یکدیگر را می فشارند. همانگونه که امام جمعه ماکو در خطبه هایش تأکید میکند: «وفاق ملی، عبادتی بزرگتر از هر نماز جماعتی است.»
۳. فرهنگ؛ زبان مشترک وحدت
فرهنگ، پلی است که در ماکو، قلبهای پراکنده را به هم پیوند میدهد:
– زبان: اگرچه ترکی و کردی بیشترین گویش رو دارند، اما همه مردم به زبان ملی فارسی مسلط اند و این زبان، واسطه ارتباطی اقوام است.
– موسیقی: سازهای چون تار آذری، دف کردی و دودوک ارمنی در کنسرتهای مشترک طنین انداز میشوند.
– صنایع دستی: فرش های رنگارنگ کردی، سوزن دوزیهای آذری ، همگی در بازارچه های ماکو گرد هم میآیند.
برگزاری جشنواره سالانه در ایام های مختلف در ماکو، که در آن گروه های مختلف به اجرای آیین های محلی می پردازند، گواهی زنده بر این ادعاست.
۴. چالشها و فرصتها: مسیر پیشِ رو
وحدت اقوام و مذاهب در ماکو هرچند ستودنی است، اما نیازمند تقویت مستمر است:
– تهدیدها: شکاف های قومی در برخی مناطق مرزی، تأثیرپذیری از تحریکات خارجی، و مهاجرت جوانان به کلانشهرها.
– فرصتها: موقعیت گردشگری بین المللی ماکو، استعداد تبدیل شدن به «پایتخت فرهنگی تنوع» در سطح منطقه.
راهکارهای پیشنهادی:
– ایجاد «موزه زنده اقوام ایران» در ماکو به عنوان مرکز تعامل فرهنگی.
– راه اندازی رشته های دانشگاهی با محوریت مطالعات قومی و دینی.
– توسعه زیرساختهای گردشگری مذهبی (مانند مسیر زیارتی–توریستی کلیساها و مساجد).
سخن پایانی آنکه، ماکو باید به نمادی فراتر از مرزها تبدیل شود؛ شهری که به جهان بیاموزد تفاوتها نه برای جدایی، که برای کامل کردن یکدیگر آفریده شده اند.
به قلم : محمدرضا اسفندیاری – مدیر روابط عمومی و امور بین الملل سازمان منطقه آزاد ماکو
