منطقه آزاد ماکو با جاذبه های منحصر به فرد طبیعی ، آب و هوای چهار فصل، کوه های سر به فلک کشیده ، چشمه های خروشان و قلعه ها و بناهای تاریخی آماده استقبال از مسافران نوروزی شده است.
منطقه آزاد ماکو در شمال غربی ترین نقطه جغرافیایی ایران و در همسایگی کشورهای ترکیه، آذربایجان و ارمنستان واقع است و یکی از هفت منطقه آزاد ایران به شمار می رود.
منطقه ای که گرچه به جرات می توان آن را بهشت گردشگری نام نهاد؛ آنچه شهر ماکو را از دیگر شهرهای ایران متمایز ساخته، موقعیت طبیعی خاص آن است؛ این شهر از شمال و جنوب بین دو کوه قرار دارد. به همین دلیل ماکو، لقب “شهر سنگی” یا “داش ماکو” به خود گرفته است. ماکو از سمت غرب و شرق نیز به جلگه های قلعه دره سی و چای باسار منتهی می شود. آب و هوای ماکو در تابستان گرم و معتدل و در زمستان سرد و همراه با بارش برف و باران است.
این منطقه به دلیل برخورداری از تمدن کهن، جاذبه های تاریخی فراوان، زیبایی های طبیعی به همراه پوشش گیاهی، رودها، چشمه ها، غارها، آبشارها، آب و هوای مناسب، مردم مهمان نواز، لباس های محلی رنگی، صنایع دستی و دست بافته های عشایر یکی از قطب های گردشگری شمالغرب کشور است که مسافران زیادی را به سوی خود جذب می کند.
مجموعه کاخ سردار، دخمه سنگی فرهاد، عمارت کلاه فرنگی، حمام تاریخی ماکو، پل پنج چشمه، قره کورپو (پل سیاه)، پل قلعه جوق، کوه قیه، کوه چرکین، کلیسای زورزور، چشمه ثریا، منشور بازالتی، ساختمان بیمارستان قدیمی ارتش ، سد بارون، مجتمع تجاری امید و بازارچه های مرزی از جمله جاذبه های گردشگری این شهر به حساب می آیند.
این جاذبه ها نقش زیادی در وجه تمایز این منطقه نسبت به سایر مناطق آزاد کشور و جذب گردشگر و سرمایه‌گذار دارد که به بخشی از آنها اشاره می‌شود.
1. جاذبه‌های تاریخی
ایوان فرهاد (بام فرهاد)
در7 کیلومتری شهرماکو در کنار جاده ماکو بازرگان در روستای سنگر قرار گرفته است. این اثر با چشم انداز بسیار زیبا یک قلعه شهر اورارتویی با قدمتی در حدود 2700 سال است. قسمت پایین آن شامل دو اتاق تو در تو با طاقچه‌ایست که در دل کوه و درون صخره‌ای بزرگ تراشیده شده که با راه پله‌ای سنگی به قلعه بالای کوه متصل می‌شود. در بخش جنوبی آن در کنار رودخانه، قربانگاه این شهر باستانی واقع شده است.
عمارت کلاه فرنگی
این عمارت تاریخی که در داخل شهر ماکو قرار گرفته متعلق به علیقلی خان بیات در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده است. کوشک در دو طبقه با پوشش شیروانی و طرح هشت ضلعی بنا شده که تزیینات گچبری، آیینه کاری و نقاشی نیز دارد.
کاخ باغچه جوق
کاخ باغچه جوق ماکو معروف به کاخ سردار بوسیله تیمورتیموری که یکی از سرداران با نفوذ دوره قاجار در یک باغ 11 هکناری بسیار مفرح شامل چندین بنا با المان‌های روسی و اروپایی ساخته شده است. ساختمان اصلی کاخ با تزیینات و جذابیت‌های کم نظیر با نمایش اثاثیه سردار در حال حاضر به عنوان موزه فعال است.
بافت قدیم ماکو(قلعه قبان)
یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های ماکو که هر بیننده‌ای رابه شگفتی وا میدارد. این منطقه درگذشته بافت اصلی شهر با حصارها، برج و باروهای بلند، پادگان نظامی و مراکز اقامتی و خدماتی در زیرسایه کلاهک بزرگ سنگی قرار دارد. قدمت آن به دوره‌های تیموری، صفوی و قاجاریه میرسد.
گرمابه تاریخی ماکو
این حمام نیز در بافت قدیم در عصر صفوی ساخته شده و در دوره قاجاریه نیز مورد مرمت قرار گرفته است. بخش‌های مختلف آن بیشتر از سنگ ساخته شده است. آب مورد استفاده از طریق چشمه‌ای که در مجاورت این حمام به یک حوض بزرگ سنگی منتقل می‌شده، تامین شده است.
پل پنج چشمه
5 کیلومتری شرق ماکو برروی رودخانه زنگمار بر روی رودخانه زنگمار در زمان صفویه ساخته شده است. استفاده از سنگ‌های سیاه و سفید جذابیت چشم نوازی به آن بخشیده . طول پل 43 متر و عرض آن 3.20 متر و 5.50 متر ارتفاع دارد.
قره کورپو (پل سیاه)
این بنا در انتهای تنگه ماکو به طرف بازرگان بر روی رودخانه قره سو دوره صفویه ساحته شده است و دارای 3 دهانه است، مصالح پل را سنگ‌های سفید و سیاه آتشفشانی تشکیل می‌دهد. وجه تسمیه آن میز استعمال زیاد سنگ‌های سیاه آتشفشانی در ساخت پل است.
پل قلعه جوق
مجاور روستای قلعهجوق بر روی رودخانه زنگمار بر روی رودخانه زنگمار در زمان صفویه ساخته شده و با سنگ‌های سیاه و سفید بنا شده که دارای دو دهانه کوچک و بزرگ است.
ساختمان بیمارستان قدیمی ارتش
بالاتر از پادگان ماکو این بیمارستان قدیمی که در بالای یک تپه در زمان قاجاریه ساخته شده و در جنگ دوم جهانی به عنوان بیمارستان ارتش استفاده می‌شده است.
سد پناهکندی
سد سنگی ذخیره ای پناه کندی در روستای پناه کندی پلدشت یکی از کارهای آبی گذ شتگان در این دیار است که با شناخت کامل طبیعت منطقه احداث شده است. معماری این سد در کل استان بی نظیر است. برآوردن نیازهای سازه‌ای با استفاده از مصالح موجود در محل و دادن فرم زیبا و شکیل به دیواره اصلی سد قابل تحسین است. احداث سد که به استفاده منابع محلی به حدود 80 سال پیش باز می‌گردد، توسط یکی از خوانین محلی انجام شده است.
قلعه و مقابر صخره‌ای شدی
در روستای شدی پلدشت واقع است. این قلعه به همراه مقابر صخره ای که یکی از شاهکارهای معماری با قدمتی در حدود 2700 سال مربوط به امپراطوری اورارتو است که در ارتفاعات حاشیه رودخانه ارس قرار دارد.
حمام تاریخی صوفی
این حمام که الگوی حمام‌های سنتی ایران را دارد با استفاده از عناصر معماری سنتی و بومی در روستای صوفی شهرستان شوط قرار دارد.
2. جاذبه های مذهبی
کلیسای زور زور
این کلیسا بین سال‌های 1314-1315م توسط ذکریا اسقف اعظم کلیسای تاتائوس مقدس باطرحی صلیبی وزیرنظر عالیجناب هوانس یرز نقاش معروف به زور زورتسی اداره می‌شد. این بنا در 20 کیلومتری ماکو و در روستای بارون واقع است. بنای کلیسای طرحی صلیبی دارد و ساختمان آن در نمای خارجی و داخلی دارای سنگ های تراش دار منظم به صورت خط کشی و فاقد ملاط است. جبهه داخلی آن دارای چهار طاق باقوس‌های بیضی شکل و چهار نورگیر کوچک درچهارضلع و گنبدی به صورت عرقچین است. این کلیسا در سال‌های اخیر با احداث سد بارون در معرض آب گرفتگی قرار گرفت که جهت جلوگیری از استغراق و حفظ آن ساختمان کلیسا به محل مرتفعی در همان ناحیه انتقال یافت.
مسجد حضرت ابوالفضل(ع)
این مسجد مشهور به گوی مسجد در زیر کلاهک سنگی بزرگ ماکو بنا شده است.
3. جاذبه‌های طبیعی و تفرجگاه‌ها
رودخانه زنگمار
این رودخانه از کوه‌های مرزی ایران و ترکیه سرچشمه گرفته، از داخل شهر ماکو گذشته و در شهرستان پلدشت به رودخانه ارس می‌پیوندد. دیواره سنگی رودخانه زنگبار که گویی دست طبیعت با سنگ‌های آذرین دیواره ای مستحکم ساخته تا از طغیان و سرکشی آن جلوگیری نماید.
رودخانه مرزی ارس
رودخانه ارس یکی از مهم ترین و پرآب ترین رودخانه‌های ایران در نوار مرزی بین ایران و جمهوری آذربایجان محسوب می‌شود. رودخانه ارس از کوه‌های آناتولی ترکیه سرچشمه گرفته و پس از طی مرکز ترکیه، نخجوان، جلفا و ارمنستان و گذر از مرز ایران به دریای خزر می‌ریزد. پوشش گیاهی و درختی، گونه جانوری، گونه پرندگان و آبزیان این مناطق در کناره ارس به همراه دریاچه پشت سد ارس در پلدشت با پارک جنگلی و تفرجگاه نازک از مراکز تفریحی و دیدنی منطقه آزاد ماکو است.
گُوزلو
این تفرجگاه در دامنه کوه آتابیی و چشم انداز خیال انگیز مناظر ماکو و نوشیدن آب چشمه گوزلو واستراحت درسایه درختان سلامتی و نشاط دردامان طبیعت را به ارمغان می‌آورد.
دره باغی
این منطقه در روستای قلعه جوق ماکو وبا گذر از کنارعمارت عزت اله خان خواهرزاده سردار ماکو با درختان انبوه و آبشار و رودخانه زنگمار هر بینده‌ای را مجذوب خود می‌کند.
سودره سی
این دره در کنار روستای خیال انگیز رند با آثار تاریخی و طبیعی زیبایی وصف ناپذیری دارد.
چنگیز خان بولاغی
این منطقه که بالاتر ازروستای قره خاج ودرمسیر جاده دسترسی به سد ماکو قراردارد دربهار و تابستان با گذر ازروستای ییلاقی قره خاچ وهوای دلپذیر و بارش برف درزمستان محلی برای اسکی خانواده‌ها فراهم می‌آورد.
چشم ثریا (هزار چشمه)
این منطقه در روستای بورالان با طبیعت سرسبز و چشمه‌های جوشان که در منطقه به بهشت روی زمین اشتهار دارد، در دامنه کوه افسانه‌ای آرارات با انواع حیوانان وحیات وحش خود دل هر رهگذری را می‌رباید.
چشمه آبگرم باشکند
این چشمه در 2 کیلومتری جاده ماکو-بازرگان و در روستای باشکند واقع بوده و پذیرای خیل عظیم مردم جهت آب تنی و استفاده از طبیعت زیبای روستاست.
چشمه آبگرم شوط
این چشمه با قابلیت شفا‌بخشی و تاسیسات ایجادشده در کنار آن یکی از مقاصد گردشگری منطقه است.
4. کوهنوردی
کوه مورس
این کوه با ارتفاع 3000 متری بلندترین کوه ماکو بوده و از روستای کوسج-روستای باشکند از قسمت شمالی و با گذر از روستای مصطفی قالاسی با چشمه‌های خروشان می‌توان به بلندای آن رسید. در فصل زمستان برای صعود به قله نیازمند وسایل کوهنوردی است.
کوه دوماننی (آغبلاغ قارلی سی)
این کوه با ارتفاع 2848 متر درجنوب شرقی روستای تیکمه واقع شده با پوشش گیاهی فراوان پذیرای کوهنوردان زیادی در فصول مختلف سال است. افرادی که تمایل به طبیعت گردی دارند و می‌خواهند مناظر اطراف را از بلندترین نقطه مشاهد کنند، بهترین مکان است.
کوه چرکین
این کوه با ارتفاع 2800 متر یکی از پرشیب ترین کوه‌های ماکو است. مسیر صعود از روستای باغچه جوق لذت کوهنوردی را چند برابر می‌کند.
کوه سُکار
این کوه در شهرستان شوط با ارتفاعی در حدود 2800 متر مکان مناسبی برای کسانی که مایلند کوهپیمایی طولانی داشته باشند، مناسب است و از جبهه شمال غربی و از روستای آرپالیق واز جبهه شمالی از روستای چاوگون می‌توان به این کوه صعود کرد.
کوه قَیه (ساری قیه)
این کوه شامل کلاهک سنگی یکی از کامل‌ترین کلاهک های سنگی جهان با شیب منفی و دیوار بلند مکان بسیار خوبی برای سنگ نوردی در کنار یک بافت تاریخی است. بافت قدیمی ماکو در سایه این کلاهک قرار دارد.
شایان ذکر است در آستانه سال نو ۸ مدرسه با ۱۰۰ اتاق در ماکو اسکان مسافرین را بر عهده دارند که نام مدارس عبارتند از باغچه بان، استثنایی امید، دبیرستان نیایش، خانه معلم، حضرت مریم، بعثت و کوثر، سمیه و حجاب است.
همچنین بسته های راهنمای گردشگران برای مسافرین نوروزی از جمله نقشه، بروشور، آب معدنی، تنقلات و غیره ارائه می شود.
