دکتر رضا موقر «قاجار» دانش آموخته علوم سیاسی و محقق و پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک محققان مستقل آسیا و اقیانوسیه است. در بازدیدی که از منطقه آزاد ماکو داشت فرصتی دست داد تا با وی گفتگویی صمیمانه داشته باشیم و در موضوعات گوناگون به بحث و تبادل نظر بنشینیم که مشروح این گفتگو را تقدیم میکنیم .
سئوال: آیا ورود ایران به مذاکره با قدرتهای جهانی در خصوص مسائل هسته ای صحیح بود؟
- وقتی که منافع یک کشور مورد تعدی قرار میگیرد دوراه پیش رو دارد یا تقابل و یا مذاکره که بهترین راه در آن زمان با توجه به شرایط موجود ، برای ما مذاکره بود که اتفاق افتاد .
سئوال: بسیاری با زیر سئوال بردن مذاکرات هسته ای با قدرتهای جهان به نوعی این مذاکرات را موفق ارزیابی نمیکنند نظر شما در این باره چیست ؟
- خروج یکطرفه آمریکا از برجام نشانه صحیح بودن رعایت اصول مذاکره توسط مذاکره کنندگان و یک پله بالاتر مدیریت ارشد نظام بود . خب اگر این توافق به نفع آمریکا بود چرا باید از آن خارج بشود ؟ دلیل اصلی آنان برای خروج از برجام این است که میگویند برجام نفعی برای آنها ندارد که هیچ ، بلکه به ضرر آنهاست . حال ما باید این توافق را زیر سئوال ببریم یا حمایتش کنیم . بعضا اظهار نظرها غیر تخصصی است . افرادی که هیچ پیش زمینه ی مرتبط با روابط سیاسی و امور بین الملل ندارند در این مورد بسیار حساس و جهانی اظهار نظر میکنند . این درست نیست . در جریان توافق بعضی از منتقدین به توافق هسته ای ، تعهدات ایران در برجام را کنکاش میکردند و با تعهدات طرف مقابل کاری نداشتند در حالیکه مذاکرات دو طرف داشت و تعهدات دو طرف بایستی مد نظر قرار میگرفت نه تعهدات یک طرف از مذاکره . وقتی این موضوع را به یکی از منتقدین در آن زمان گوش زد کردم ایشان گفت :« بله درست میگویید ولی من باید مخالفت کنم » یعنی این اقایان دو کفه ی ترازو را نمی دیدند و فقط کفه تعهدات ایران را نقد میکردند . بالاخره تعهدات طرف مقابل هم وجود دارد هرچند که طرفین بعد از امضای توافق به تعهداتشان عمل بکنند یا نکنند ولی در متن توافق این تعهدات مضبوط شده بود .
سئوال: محاسبات حاکمیت در خصوص رفتارهای غیر مترقبه دولت آمریکا در جریان برجام درست از اب درآمد ولی ایا آمادگی لازم برای این منظور وجود داشت؟ آیا مقدمات برخورد با این خروج احتمالی انجام شده بود ؟
- طبیعی است که محاسبات حاکمیت درست بود. و مقدمات برای اینکار پیش بینی شده بود استحضار دارید که از قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا موضوع خروج از برجام در امریکا مطرح بود و این زمان زمان بسیار خوبی برای ما داد که بتوان تمهیدات لازم را پیش بینی کند . اما کارسازی تمهیدات تا چه اندازه خواهد بود قابل بحث است .
سئوال: خروج از برجام برای مناطق آزاد می تواند تهدیدی باشد؟ اگه نه چه فرصتی برای مناطق آزاد پیش آمده است؟
- خروج از برجام توسط آمریکا شاید مقدمه اقداماتی فراتر نیز باشد . به این معنا که اگر ایران با شرایط جدیدی که مد نظر آمریکاست همراهی نکند شاید به رویارویی نظامی مستقیم هم بیانجامد .در هر صورت عدم پایبندی آمریکا به برجام فرصت ساز مبادلات تجاری خصوصا تجارت بین الملل نخواهد بود . افزایش هزینه ها ی تجاری ، یکی از عمده ترین تهدیدات برای تجارت در کشور خواهد بود که مناطق آزاد نیز مستثنی از این تهدیدات نیستند . از عمده تبعات مشکل ساز این خروج که از حدود سه ماه دیگر با بازگشت تحریمها شاهد آن خواهیم بود ، عدم گردش آزاد ارز در مبادلات تجاریست که راه برون رفت آن قبلا تجربه شده و متاسفانه کشور متحمل خسارات زیادی از این حیث شده است .
سئوال: چگونه میشود در شرایط فعلی که آمریکا نیز از برجام خارج شده، در مناطق آزاد تجارت بین المللی کرد؟
- در شرایط فعلی تجارت بین المللی در مناطق آزاد به نوعی در حد یک شعار خواهد بود . سرمایه جایی سرازیر میشود که امنیت سرمایه گذاری تضمین شود . در حالیکه امنیت روحی روانی برای سرمایه گذاران بین المللی جهت سرمایه گذاری خارجی در ایران با خروج آمریکا از برجام دوباره مخدوش شد. میبینید که شرکتهایی که قرارداد با ایران دارند با بازگشت تحریمها و خروج آمریکا از برجام بدنبال ترک ایران هستند . به نظر اینجانب باید تمهیداتی اصولی برای آن دسته از سرمایه گذارانی که قبلا در مناطق آزاد سرمایه گذاری کرده اند اندیشیده شود . تا همچنان بتوان آنها را برای ماندن در این مناطق تشویق کرد .
سئوال: دقیقا آمریکا از ایران چه میخواهد ؟
- فکر کنم باید بپرسید که آمریکا از ایران چه نمیخواهد ؟ آمریکا که رهبری نظام سلطه جهان را در دست دارد بدنبال حذف کامل اندیشه تشیّع در تشکیل یک حکومت مستقل از نظام سلطه است و تا به این هدف خود نرسد کوتاه نخواهد آمد. لذا شل کن سفت کن های دولتمردان آمریکایی بر اساس اصول برنامه ریزی شده ایست که نظام کاملا از آنها با خبراست.
سئوال: اگر رهبری نظام سلطه با امریکاست پس روسیه و چین را چطور میشود نادیده گرفت ؟
- روسیه و چین درست است که ابر قدرت هستند اما ابر قدرتی که متاثر از نظام مالی و بانکی و اقتصادی آمریکا ست شرایط تغییر استراتژیهای آمریکا را ندارد . اینها سر و صداهایی راه می اندازند ولی با توجه به اینکه تمام دغدغه های آنها منافع ملی شان هست هیچگاه بخاطر منافع ملی خود ، دچار حواشی عبور از آمریکا نمیشوند.
سئوال : یعنی ممکن است پشت ایران را خالی کنند ؟
- بله مگر نکردند . در سال 90 با امضای همین ها تحریم ها شدت گرفت .
سئوال : آقای دکتر شما در مصاحبه ای که با نشریه ساینس مانیتور قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا داشتید پیش بینی کرده بودید که چه ترامپ و چه کلینتون رییس جمهور بشود آمریکا از برجام خارج خواهد شد اساس این پیش بینی چه بود ؟
- اقدامات مشابهی که آمریکا با دیگر کشورها داشت و در تاریخ ثبت و ضبط شده است و همچنین روند مذاکرات ، کاملا نشان از چگونگی سناریوی پرده های بعدی نمایش مذاکره با ایران توسط قدرتهای بزرگ جهان داشت.
سئوال : ولی دولت اوباما در ابتدای توافق تقریبا به تعهدات خود میخواست عمل کند.
- شکلات پراکنی اوباما نوعی خام انداختن بود . می بینید که هیچکدام از توافقات به عمل آمده سرانجامی نداشت و یکی پس از دیگری ملغا و یا در حال ملغا شدن هستند . قراردادخرید هواپیما و قراردادهای نفتی و رفع تحریم سوئیفت و ….
سئوال : فکر میکنید تقابل نظامی رو در رو با آمریکا در چه زمانی اتفاق خواهد افتاد؟
- تقابل با آمریکا در تمام زمینه ها از جمله نظامی سالهاست که در جریان است . شیوه ها متفاوت است و رسانه ای نشده است .
سئوال : منظورم اقدام برای براندازی نظام ایران اسلامی است؟ ایا فکر میکنید زمان این اتفاق نزدیک است؟
- بارها این مسئله مورد ارزیابی قرار گرفته است اما همیشه براندازی نیابتی بیشتر مد نظر بوده است یعنی ایجاد درگیری با مزدوران ثالثِ هم پیمانِ امریکا ، از جمله رژیم صهیونیستی و عربستان که آنها هم تا الان جرئت وارد شدن به جریان رویارویی با ایران را نداشته اند . همانطوریکه میبینید در جنگهای نیابتی که در منطقه با ایران دارند کاملا زمینگیر شده اند از جمله در عراق یمن سوریه و هم چنین لبنان . پس این موضوع فعلا با جدیّت تامّ در دستور کار اونها نیست . آنها بدنبال براندازی از درون فکر میکنند . با افزایش مشکلات عدیده ی اقتصادی و افزایش نارضایتی های اجتماعی و غیره .
سئوال : ایا سیاستهای داخلی در راستای مقابله با این ترفند آنها هست ؟
- نه خیر به هیچ وجه . انتصابهای باندی و جناحی . وجود 12 میلیون جوان بیکار ، حیف و میل منابع مالی در کشور عدم توجه به مبانی اقتصاد مقاومتی و دهها عنوان دیگر از این قبیل ، شرایط را روزبروز شکننده تر میکند .
سئوال : خب دولت ادعا میکند که دستش بسته است .
- دولت به جای ادعا باید اولویتهای کاری خود را بشناسد . چرا که استفاده از مدیران غیر جهادی ، مطرود و فاقد تعهد انقلابی خود یکی از بزرگترین مشکلاتی است که خود دولت برای خود فراهم نموده است . می بینید که تازه اقای رییس جمهور مدیران اقتصادی دولت را بعد از شش سال میخواهند برکنار کنند . شش سال مدت زیادی است که تلف شده است .
